Misschien heb je nog nooit gehoord van de Franse schilderes Rosa Bonheur (1822-1899), maar ze was een heuse celebrity in haar tijd. Rosa Bonheur was wereldberoemd dankzij haar schitterende schilderijen van dieren. Hieraan gingen talloze minutieuze schetsen vooraf voor een zo realistisch mogelijke weergave van hun uiterlijk, emotie en ziel. Ze was een bijzondere vrouw, niet in de eerste plaats vanwege haar frisse bobkapsel. Zo was ze de eerste vrouwelijke schilder die de Légion d’Honneur ontving, gewoon, bij haar thuis uit de handen van niemand minder dan de keizerin Eugénie zelf. Een unieke prestatie! Treed in de voetsporen van Rosa Bonheur in de regio Parijs en ontdek meer over deze fascinerende, vooruitstrevende kunstenares.
Boeiende koeien
In het Musée d’Orsay in Parijs hangt het meesterwerk Ploegen in de Nivernais (Labourage nivernais, 1849). Dankzij dit schilderij, vervaardigd in opdracht van de Tweede Republiek, verwierf Rosa Bonheur wereldfaam. Het is een ode aan het Franse platteland, waarbij niet de boeren, maar de ossen de hoofdrol spelen. Kijk maar: de dieren hebben gedetailleerde gezichten en uitdrukkingen, maar de mensfiguren niet. Het was heel ongewoon voor die tijd om een ‘werkdier’ centraal te stellen en nog wel op zo’n groot doek! Het dynamische schilderij is gemaakt in Parijs, maar Rosa Bonheur heeft eerst het boerenleven uitgebreid bestudeerd in Nièvre om de streek en het koeienras dat daar voorkwam zo nauwkeurig mogelijk vast te kunnen leggen op het doek. Een prachtig werk!
Château Rosa Bonheur in By-Thoméry
Rosa Bonheur was dusdanig populair – in Amerika bestonden er zelfs porseleinen Rosa Bonheur-poppen! – dat er alsmaar bewonderaars in en rondom haar atelier stonden. In 1859 besloot ze dus om Parijs te ontvluchten. Met de opbrengst van haar schilderij De paardenmarkt (Le marché aux chevaux, 1852-55) kocht ze een landgoed in By-Thoméry bij het bos van Fontainebleau ten zuidoosten van Parijs, waar ze onafhankelijk heeft gewoond tot aan haar dood. Hier had ze alle rust en ruimte om zich volledig aan haar kunst te kunnen wijden (ze koos voor carrière in plaats van een gezin en wilde laten zien waar vrouwen toe in staat waren).
Eerst woonde ze hier in gezelschap van haar jeugdvriendin Nathalie Micas en later van de Amerikaanse kunstenares Anna Klumpke. Ze gaf architect Jules Saulnier de opdracht om een atelier te bouwen met veel licht – ze was immers dol op het licht van Fontainebleau. Verder hield ze meer dan 200 dieren op haar erf. Paarden, kippen, schapen, honden en zelfs apen en leeuwen! Zo kon ze hun gedrag zo goed mogelijk bestuderen.
In het atelier is het alsof de tijd heeft stilgestaan. Alles staat er namelijk nog: penselen, een schildersezel en -palet, haar hoed, een blouse … en studies en schetsen uiteraard! Je maakt een sprong terug in de tijd. Reserveer een rondleiding met een Engelstalige audiotour en overnacht in het château voor een volledige onderdompeling in de wereld van Rosa Bonheur.
Bereikbaarheid per trein: vanaf Parijs Gare de Lyon met Lijn R (richting Montargis), halte ‘Thoméry’ + 15 min. lopen.
Kasteel van Fontainebleau
In het kasteel van Fontainebleau is de voormalige rooksalon van Napoleon III volledig gewijd aan de werken van Rosa Bonheur. Hoe komt dat zo? Rosa was heel erg bezig met haar nalatenschap en wilde dat haar kunstwerken behouden zouden blijven nog lang na haar dood. Daarom gebruikte ze de beste materialen en voegde ze bijvoorbeeld geen siccatieven (drogingsversnellers) toe aan de verf, omdat anders de kleuren mettertijd zouden veranderen. Haar kunst moest blijven voortleven, dus vertrouwde Rosa aan Anna Klumpke de opdracht toe om ervoor te zorgen dat ze niet vergeten zou worden. Anna maakte hiervan haar levensmissie. Ze was door Rosa aangewezen als enige erfgenaam, tot groot ongenoegen van Rosa’s familie die er alles aan deed om er een stokje voor te steken dat Anna alles zou erven. Daarom werd Anna gedwongen om een verkoop te organiseren in Parijs in juni 1900, waarbij ze een gedeelte van de schilderijen terugkocht. Vervolgens besloot ze om de kunstwerken te doneren aan musea. Het kasteel van Fontainebleau lag voor de hand, vanwege de nabije ligging bij By-Thoméry en het bos, en vanwege de speciale band die Rosa Bonheur met het kasteel had. Zo ontving het kasteel een eerste schenking in 1922, gevolgd door een tweede donatie in 1929. In de voormalige rooksalon kun je niet alleen schilderijen en schetsen bewonderen, maar ook objecten als persoonlijke bezittingen en prijzen.
Lees meer over het kasteel van Fontainebleau
Bereikbaarheid per trein: vanaf Parijs Gare de Lyon met Lijn R (richting Montereau), halte ‘Fontainebleau - Avon’ + de bus of 40 min. lopen.
Eén met de natuur
Het is niet zo moeilijk om te begrijpen waarom Rosa Bonheur, die zoveel bewondering en liefde had voor de natuur, ervoor koos om bij het bos van Fontainebleau te gaan wonen. Oorspronkelijk was het een jachtgebied, maar inmiddels is het een Unesco-biosfeerreservaat en nationaal park. Het is het oudste beschermde natuurgebied ter wereld en je kunt er maar liefst 15.000 plant- en diersoorten vinden. Dit kun je doen op de fiets, te voet of vanaf de rug van een paard. Bovendien zijn er 280 bouldercircuits van verschillende niveaus. Voor nog meer groen kun je heerlijk flaneren door de (gratis toegankelijke) tuinen rondom het kasteel van Fontainebleau die variëren in stijl. Ook het grote Parc du Palais is een genot om doorheen te wandelen of een rondje te hardlopen. Je waant je ver weg buiten de stad!
Bezoek het bos van Fontainebleau
Nog meer Rosa
In Bordeaux:
- Musée des Beaux-Arts: hier hangen verschillende werken van Rosa Bonheur. Bordeaux is immers haar geboortestad.
In Parijs:
- Père Lachaise: hier ligt Rosa Bonheur begraven.
- Guinguettes: op vier locaties vind je de cafés van Rosa Bonheur, waaronder in het mooie Parc des Buttes-Chaumont.
In Den Haag:
- De Mesdag Collectie, tentoonstelling Rosa Bonheur. De kracht van het dier, van 20 september 2024 t/m 19 januari 2025.
Door Sannerien van Aerts
Sannerien werkt op de persafdeling en deelt graag goede ideeën voor een vakantie in Frankrijk. Daarnaast is ze dol op cultuur, flora & fauna en wandelingen.
