Houten versieringen, kerstballen van geblazen glas, mistletoe, kruidkoek: achter de kersttradities gaat veel kennis en vaardigheid schuil, vaak eeuwenoud en soms met een moderne twist. Hieronder nemen we de ambachten onder de loep die het kerstfeest zo betoverend maken.
Kerstballen blazen in de Vogezen
Wist je dat de kerstbal is uitgevonden in de Vogezen? Dat is althans de legende die vertelt dat een glasblazer uit Goetzenbruck in december 1858 het lumineuze idee kreeg om glazen ballen te blazen en in de kerstboom te hangen, in plaats van de gebruikelijke versiering met appels en andere vruchten waaraan in de winter groot gebrek was. Sindsdien wordt deze traditie in ere gehouden in het Internationale Centrum voor Glaskunst in Meisenthal. Elk jaar wordt er in samenwerking met een kunstenaar een nieuwe collectie gemaakt. In 2024 liet de ontwerper Mark Braun zich voor de kerstbal inspireren door de cactusvijg, waarmee hij meer bewustwording wil creëren voor klimaatverandering. Een gewaagd idee waarmee hij de lokale knowhow in de kijker zette. Maak vooral van de gelegenheid gebruik om de onlangs gerenoveerde glasfabriek te bezoeken.
Uit het goede hout gesneden in Occitanië
Behalve de kerstballen van geblazen glas uit Meisenthal kan je ook handgemaakte houten versieringen in de kerstboom hangen. Bij Miwitipee in Toulouse, in Occitanië, wordt naar hartenlust gesneden, geschuurd en gelijmd. Het resultaat is een houten kerstcollectie die niets oubolligs heeft: grafische kerstboomhangers, kunstig uitgesneden sterren, dierenfiguurtjes die je in elkaar kunt zetten, een kerstlandschap voor naast de boom, en zelfs decoraties voor taarten en de beroemde ‘bûche de Noël’, de boomstam die traditioneel met kerst als nagerecht wordt gegeten.
In de Elzas wordt het hart, het beschermingssymbool dat je in de hele streek tegenkomt, ook als kerstversiering gebruikt. Au p’tit bonheur verkoopt harten van stof, beschilderd hout en fraai houtsnijwerk. Je vindt er ook kerstboomhangers in de vorm van dieren, dennenbomen en figuurtjes uit de kerststal. En vergeet dan niet een paar pretzels in te slaan, ook zo’n traditionele lekkernij om je lekker voor de boom van te genieten!
Op naar de Provence voor santons in alle soorten en maten
Als de kerstboom eenmaal versierd is, wordt het tijd voor de kerststal, waarin de geboorte van Jezus wordt uitgebeeld met behulp van santons. Deze terracotta figuurtjes worden van oudsher met de hand gemaakt door zogenoemde santonniers in de Provence, die zich hier met hart en ziel aan wijden. De santon begint met een silhouet van klei, dat de basis vormt voor de mal. Daarna wordt de klei in de mal gegoten, gedroogd, bewerkt, gebakken en tot slot uiterst minutieus versierd.
De bekendste santons zijn gewijd aan de geboorte van het Christuskind (de Heilige Familie, de Wijzen uit het Oosten en de Engel Gabriël), maar tegenwoordig zijn er allerlei nieuwe figuurtjes bijgekomen om een typisch Provençaals dorp uit te beelden: kooplieden, herders, vrouwen in klederdracht, bakkers, boeren, de pastoor en de ‘ravi’, een poppetje dat zijn blijdschap over de geboorte uit door zijn armen in de lucht te steken. Elk jaar zijn er op de santonmarkten weer nieuwe creaties te zien. De oudste markt is die van Marseille, die al meer dan 200 jaar bestaat!
Spice up je kerst in de Elzas!
Het oosten van Frankrijk, de Elzas, om precies te zijn, heeft weer een andere kersttraditie. Hier beginnen de dorpen en steden in de loop van de maand december heerlijk te geuren naar een mengsel van specerijen en honing. Dit komt doordat alle banketbakkers zich toeleggen op het bakken van harten, koekemannetjes en breekbroden, waaraan ze allemaal een unieke twist geven.
Bij Mireille Oster is de kruidkoek een familietraditie die sinds 1930 van generatie op generatie wordt doorgegeven. Er worden traditionele kruiden in verwerkt, maar ook ongewone ingrediënten uit de hele wereld, zoals gojibessen, dadels en gember.
In de keuken van Christophe Felder wordt ook gewerkt met veel specerijen, die de Elzasser chef-patissier soms van duizenden kilometers buiten zijn geboortestreek laat komen.
Kransen vlechten in de Bourgogne
Net als het versieren van de kerstboom markeert het ophangen van een krans van gevlochten kersttakken op de voordeur of boven de schoorsteenmantel het begin van de feestelijke periode aan het eind van het jaar. Maar waar komt deze traditie vandaan? Oorspronkelijk werden er vier kaarsen in de krans gezet als symbool van de adventstijd, de vier weken voor Kerstmis.
Tegenwoordig zie je steeds meer nieuwe variaties van kerstkransen. In de regio Saône-et-Loire, in de Bourgogne, maakt Il était une fois Noël bijvoorbeeld kerstkransen van wilgentakken, kerstharten om op te hangen, raamdecoraties met linten, accessoires, kruiden en dennenappels. Zo blijft de krans nog lang na de feestdagen een echte blikvanger!
Zoete koek in de Provence
Gedroogde vruchten, citrusvruchten, vers en gekonfijt fruit, amandelen, noga en nog veel meer lekkernijen komen met kerst op tafel te staan volgens de Provençaalse traditie van 13 kerstdesserts! Behalve deze toetjes doet men zich te goed aan ‘calissons’, een andere specialiteit uit de Provence die terug zou gaan tot de vijftiende eeuw. Le Roy René in Aix-en-Provence zet deze eeuwenoude traditie voort met de klassieke ‘calissons’ van amandelmeel en gekonfijt fruit en een witte glazuurlaag. Maar om de feestdis een origineel accent te geven kan je ook kiezen voor andere smaken die verrassend goed samengaan, zoals aardbei-basilicum, chocolade-hazelnoot en mandarijn-cacao.
Door Constance Dive
Hoofdredacteur France.fr
