Wandelen door Normandië in de voetsporen van Gustave Flaubert

De inwoners van Rouen hebben Flauberts pen soms verfoeid en de schrijver zelf spaarde zijn stadsgenoten niet, maar twee eeuwen na zijn geboorte hebben de stad van de honderd klokken en het literaire genie van Rouen zich met elkaar verzoend. Je kan er de Notre-Dame bezoeken, de kathedraal die Flaubert zo schitterend beschreven heeft, met zijn torenspits ‘van 440 voet, negen minder dan de grote piramide van Egypte’ (151 meter), het gebrandschilderde raam van de heilige Julianus Hospitator (de hoofdpersoon van een van Flauberts Drie vertellingen) en het zogeheten ‘Portail des libraires’ (Portaal van de boekhandelaren). Je kan ook een tochtje met een rijtuig maken, net als Emma Bovary die zich met haar minnaar tijdens een drieste rit ‘met neergelaten gordijnen’ van de ene naar de andere kant van de stad begaf. En zo volg je stapje voor stapje de levensweg van Flaubert: van zijn geboortehuis in een vleugel van het Hôtel-Dieu, inmiddels een museum gewijd aan de schrijver en aan de geschiedenis van de geneeskunde, waarin de woning van de familie Flaubert is nagebouwd, naar het Pavillon Flaubert in het vroegere dorpje Croisset (wegens renovatie gesloten, maar van de zomer weer te bezichtigen), het huis dat Flaubert voor zijn moeder en zichzelf liet bouwen, en het Cimetière Monumental, dat op de lijst van bijzondere begraafplaatsen in Europa staat en waar de schrijver sinds 1880 rust.

Met het lieflijke dal van de Touques in de omgeving van Pont-l’Evêque, het fraaie kustplaatsje Honfleur en niet te vergeten Trouville-sur-Mer, waar ‘al mijn jeugdherinneringen zich als schelpen op het strand onder mijn voetstappen roeren’, is het Pays d’Auge het rijk van Flauberts kindertijd, dat hij laat herleven in zijn vertelling Een eenvoudig hart. In Geffosses logeerde Flaubert als kind in het oude landhuis Le Petit Manoir. Het is nu een luxueuze bed & breakfast, waar de gasten ook in de voormalige calvadosstokerij kunnen slapen. En op het strand van Trouville, waar de kleine Gustave en zijn zusje samen door de golven achter de ‘schuimvlokken’ aanrenden, hangt hun schatergelach als het ware nog in de lucht. In 1836 vond de toen 14 jaar oude Flaubert daar de mantel van een badgast, Elisa Schlésinger. Zij zou zijn ‘enige ware liefde’ zijn en deels model staan voor Madame Arnoux, een van de hoofdpersonen van De leerschool der liefde. De ironie van het lot wil dat het standbeeld van de schrijver nu uitkijkt op Hotel Mercure, het vroegere Hôtel Bellevue dat eigendom was van de echtgenoot van de schone dame met de ‘vurige oogopslag’ …

Hoewel Flaubert altijd ontkend heeft dat hij zich voor Madame Bovary heeft laten inspireren door de tragische geschiedenis van twee minnaars uit dit dorp, gaat Ry door voor het Yonville-l’Abbaye uit zijn wereldberoemde roman. Het plaatsje met zijn Grand’rue, ‘zo lang als de schootsafstand van een geweer’, is het vertrekpunt van een 66 km lange gemarkeerde wandelroute met 15 etappes die de wereld van Flaubert weerspiegelen: de overdekte houten markthal (uit de 17de eeuw) van Buchy die de boerenmarkten van weleer in herinnering roept; het Château du Bois-Héroult en het jachtpaviljoen La Huchette, waar Emma Bovary met haar minnaar Rodolphe afsprak; en het park van het Château du Héron waar Flaubert een keer een bal bijwoonde en dat vervolgens in geuren en kleuren in zijn roman beschreef. In het 15de-eeuwse Château de Martainville-Epreville, een van de eerste voorbeelden van de renaissance in Normandië, schetst het Musée des Traditions et Arts Normands aan de hand van bijzondere voorwerpen een interessant beeld van het boerenleven in de 15de-19de-eeuw, net zoals Flaubert in zijn oeuvre de zeden en gewoonten van zijn streek zo uitvoerig beschreven heeft.

Lyons-la-Forêt staat meer dan ooit in de spotlights! Dit schilderachtige plaatsje aan de Eure, dat met recht het label ‘Les plus beaux villages de France’ draagt, is door zowel Jean Renoir (in 1933) als Claude Chabrol (in 1991) gebruikt als decor voor hun verfilming van Madame Bovary. Het had verschillende overeenkomsten met Yonville-l’Abbaye, waar de roman zich afspeelt: ten eerste de naam waarin ook de lettergreep ‘yon’ voorkomt, dan de ligging aan een rivier en vooral de prachtige vakwerkhuizen uit de 17de en 18de eeuw en diverse historische monumenten. Her en der geven bordjes aan waar welke scène is opgenomen, zoals de 13de-eeuwse markthal en de baljuwzaal met het prachtige behang waarop de Franse lelie prijkt. Maar vergeet beslist niet een wandeling te maken in het prachtige beukenbos buiten het dorp, dat wordt beschouwd als het grootste van Europa: hier beleefden Isabelle Huppert en Christophe Malavoy, de hoofdrolspelers in de film van Chabrol, hun hartstochtelijke idylle.

Terwijl Le Havre en omgeving slechts een bescheiden plaats in zijn romans innemen, geeft Flaubert met zijn beschrijvingen van de Albasten Kust duidelijk blijk van zijn interesse voor de regionale geologie. Van Le Havre kan je via Étretat naar Fécamp lopen over de GR21. Je treedt dan in de voetsporen van Bouvard en Pécuchet, de twee pseudo-geleerden die de hoofdpersonen zijn van Flauberts gelijknamige satirische roman. Met de lieflijke ‘valleuses’, de zogeheten zwevende dalletjes, en de krijtwitte kliffen die loodrecht (tot wel 105 meter) uit het water oprijzen, is deze atypische kust nog net zo indrukwekkend als in de tijd van Flaubert. Wandelend over steile paden, ‘glanzend als gepolijst albast’, langs kliffen die ‘als de curve van een vestingmuur naar de einder reiken’, geniet je van een adembenemend uitzicht op zee.

In Rouen kun je letterlijk in de voetsporen van Flaubert treden. Daarvoor is de speciale gratis interactieve applicatie Flaubert is not dead in het leven geroepen. Deze app leidt je langs acht locaties waar je opdrachten moet uitvoeren, quizvragen moet beantwoorden of audiofragmenten over het leven van de beroemde schrijven krijgt te horen. Een leuke manier om tegelijkertijd Rouen en meer over het leven van Flaubert te ontdekken.

In Lyons-La Forêt heeft het Office de Tourisme Terroir de Caux vanuit Vassonville een wandeling met audiotour uitgezet, waarbij je al lopend over de GR210 Madame Bovary (her)ontdekt en geniet van natuur en literatuur.