Op 22 november komt Ridley Scotts film over Napoleon uit, een productie van Columbia Pictures en Apple Original Films. De film belooft een van de grote publiekstrekkers van deze winter te worden! Van de bliksemcarrière van soldaat Bonaparte, die uiteindelijk werd gekroond tot keizer, tot aan diens hartstochtelijke liefde voor zijn eerste vrouw Josephine en zijn homerische veldslagen zullen spectaculaire beelden de toeschouwers onderdompelen in de wereld van een van de meest tot de verbeelding sprekende helden van de geschiedenis van Frankrijk. We maken een ronde door Frankrijk langs de plaatsen waar Napoleon zijn sporen heeft achtergelaten, van het eiland Corsica, waar hij werd geboren, tot aan het kasteel van Fontainebleau, waar de val van het Eerste Franse Keizerrijk werd bezegeld.
Ajaccio: Corsicaanse roots
‘Corsica is voor mij geen Frans departement, maar familie’, zei Napoleon Bonaparte, die zijn hart had verpand aan het ‘Ile de Beauté’. Hij werd er in 1769 geboren in Ajaccio, een jaar nadat Corsica bij Frankrijk was ingelijfd, en overal in de stad leeft zijn naam voort. Op steenworp afstand van de citadel bevinden zich diverse gedenkplaatsen: de kathedraal Santa Maria Assunta waar de latere keizer in 1771 werd gedoopt; zijn geboortehuis dat inmiddels een museum is, met de ‘Alkoof’, de slaapkamer waar hij na zijn terugkeer uit Egypte in oktober 1799 zou hebben gelogeerd; het stadhuis met de Salon Napoléonien en de verzameling munten en medailles uit de tijd van het Consulaat en het Eerste Franse Keizerrijk; en het Musée Fesch, waar zich de kapel van de keizerlijke familie bevindt en waar de grootste verzameling familieportretten te bewonderen is. De meest persoonlijke plek is misschien wel de naar Napoleon vernoemde grot, waar hij zich als jongen terugtrok om weg te dromen…
Lees ook: In de voetsporen van Napoleon in Ajaccio
Toulon: het begin van een bliksemcarrière tussen de Provence en de Méditerranée
De rede van Toulon, die door diverse forten werd bewaakt, is voor altijd verbonden met de herinnering aan het beleg van 1793, dat eindigde met de overwinning van het Franse republikeinse leger op de Spaans-Engelse vloot. Dit was onder andere te danken aan het doortastende optreden van een militair die hier een bliksemcarrière maakte, want na de beslissende slag werd artilleriekapitein Bonaparte bevorderd tot generaal! Toulon, dat toen de belangrijkste oorlogshaven van Frankrijk was, zou ook het startpunt worden voor een van Napoleons meest ambitieuze avonturen: de expeditie naar Egypte die hij in 1798 ondernam. Wie de overblijfselen van dit roemrijke verleden wil verkennen, kan de forten van Toulon te voet of per boot bezoeken. Het pal aan de Middellandse Zee gelegen Fort Balaguier, een van de belangrijkste verdedigingswerken uit die tijd, is nu een museum over de lokale geschiedenis. Het is tevens het vertrekpunt voor een leuk uitstapje naar La Seyne-sur-Mer en de botanische tuin aan de Corniche Michel Pacha waar ook een paar schitterende, in oriëntaalse stijl gebouwde villa’s uit de late 19de eeuw staan. Op de Colline Caire staat het Fort Napoléon, dat in 1821 werd gebouwd op de plaats van het Fort Mulgrave, het belangrijkste bolwerk van de Engelsen tijdens het beleg van Toulon. ’s Zomers worden er concerten gegeven op de grote binnenplaats, een heel ander geluid dan dat van de donderende kanonnen van weleer!
Het Domaine National de Saint-Cloud: herinnering aan een staatsgreep voor de poorten van Parijs
Het kasteel van Saint-Cloud is verbonden met Napoleons zegetocht, maar er is niets meer van over, want het werd tijdens de Frans-Duitse Oorlog van 1870 verwoest. Toch is de geschiedenis voelbaar aanwezig achter elke boom van het fraaie park dat buiten Parijs werd aangelegd. Op een van de terrassen is van marmer een grote plattegrond gemaakt van het paleis en de bijgebouwen anno 1811. Je ziet er onder meer de Orangerie waar Bonaparte aantrad als Eerste Consul na de staatsgreep van 18 brumaire (10 november 1799), en de Galerie d’Apollon waar hij in 1804 officieel tot Keizer der Fransen werd uitgeroepen. De geschiedenis van het kasteel en het domein worden verder belicht in een museum naast het imposante toegangshek. Het 460 hectare grote park, dat uit allerlei bosschages en waterpartijen bestaat en nu beschermd erfgoed is, biedt een overzicht van vierhonderd jaar tuinarchitectuur, in het bijzonder van Franse stijltuinen.
Château de Malmaison: het intieme kader van het gezinsleven
Niet ver van Parijs ligt het kasteel van Malmaison waar Napoleon gelukkige momenten beleefde. Het was samen met de Tuilerieën niet alleen de zetel van de regering van 1800 tot 1802, maar ook een van de meest intieme verblijfplaatsen van de keizerlijke familie. Het kasteel viel toe aan Josephine, na haar gedwongen scheiding van Napoleon in 1809, en zij drukte haar stempel op zowel het interieur als het park, dat door de grootste tuinarchitecten van die tijd werd aangelegd. Er vonden politieke bijeenkomsten plaats, maar ook geregeld bals en toneelvoorstellingen in de schitterende zalen waarvan de inrichting is geïnspireerd op de oudheid en de renaissance. Bijzonder zijn ook de in mahoniehout uitgevoerde bibliotheek die Napoleon als werkkamer gebruikte, en de ovale slaapkamer van Josephine met rode wanddoeken en versieringen van goudbrokaat, waar zij in 1814 overleed. De meeste indruk maakt de bovenste verdieping, waar een tentoonstelling is ingericht over de laatste zes jaar van het leven van Napoleon, die hij in ballingschap op het eiland Sint-Helena doorbracht.
De Tuilerieën: een gedenkwaardig park
Het Paleis van de Tuilerieën, voorheen het verblijf van de Franse koningen en vanaf 1802 de officiële residentie van de keizer, werd in 1871 tijdens de opstanden van de Commune door brand verwoest. Maar de herinneringen aan Napoleons keizertijd zijn nog voelbaar in de schitterende Franse tuinen van dit park, dat inmiddels een beschermd monument is. Tegenover de glazen piramide van het Louvre staat de Arc de Triomphe du Carrousel met de vier paarden, die in opdracht van Napoleon werd opgetrokken ter ere van de overwinning van het Grande Armée bij Austerlitz. Het Pavillon de Flore en het Pavillon de Marsan, die beide zijn herbouwd, zijn nu onderdeel van het Musée du Louvre.
Notre-Dame-de-Paris: de kroning van Napoleon I
Dit is wel een van de markantste beelden van de regeerperiode van Napoleon: op 2 december 1804 plaatste de keizer zelf de keizerskroon op zijn hoofd tijdens een ceremonie vol pracht en praal in de Notre-Dame-de-Paris. Voor die gelegenheid werd de kathedraal schitterend versierd met keizerlijke insignes, maar voordien speelden zich er allerlei misstanden af: tijdens de Franse Revolutie werd de Notre-Dame geplunderd en vervolgens werd de domkerk een tempel gewijd aan de godin van de Rede, om daarna te worden gebruikt als opslagplaats voor wijn. Pas in de tweede helft van de 19de eeuw werd een begin gemaakt met een grootschalige renovatie onder leiding van de bekende architect Viollet-Le Duc. Wie zich ter plaatse een beeld wil vormen van de luisterrijke kroningsceremonie die hier onder het gotische gewelf plaatsvond, moet nog even geduld hebben. De kathedraal zal op 8 december 2024 weer worden opengesteld voor het publiek, vijf jaar na de brand die een groot deel van het schip in de as legde. Maar in de tussentijd kan je wel gaan kijken naar de schitterende kerkschat van de Notre-Dame in het Louvre, waar t/m 29 januari 2024 meer dan 120 objecten worden tentoongesteld die normaal gesproken in de sacristie te zien zijn (kerkgewaden, reliekhouders, manuscripten, edelsmeedkunst). Een van de topstukken is de beroemde keizerskroon, ook wel de ‘Kroon van Karel de Grote’ genoemd, die in 1804 werd vervaardigd door de edelsmid Martin-Guillaume Biennais. Een schitterend juweel met 400 cameeën en gegraveerde edelstenen.
Château de Fontainebleau: glorie en ondergang van het Keizerrijk
Het nabij Parijs gelegen kasteel van Fontainebleau, dat van de 12de tot de 19de eeuw als koninklijk jachtslot dienstdeed, vervult een belangrijke rol in de Napoleontische geschiedenis. Het was het schouwtoneel van zowel de pijlsnelle opkomst van de latere keizer, maar ook van de val van het Keizerrijk! Gelukkig is er niets verloren gegaan van de weelderige inrichting die het kasteel kreeg in opdracht van Napoleon, die het gebruikte als tweede buitenverblijf. Van de 1500 prachtige vertrekken is een aantal te bezichtigen, zoals de somptueuze privévertrekken van Napoleon met vergulde lambrisering, meubels van karmozijnrood brokaat en donkergroene stoffering, en vooral de salon waar Napoleon op 4 en 6 april 1814 zijn troonsafstand ondertekende. Een mooie aanvulling op een bezoek aan het kasteel is het museum over het Eerste Franse Keizerrijk, waar in tien zalen de hoogte- en dieptepunten van de Napoleontische tijd aan de orde komen, van de kroning tot de troonsafstand.
Door Anne-Claire Delorme
Reisjournaliste anneclairedelorme@yahoo.fr
